Piramit kelimesinin kökeni (Eski Yunanca: πύρ = (pýr) ateş + μέσο/μέση = (méso/mése)) orta kelimelerinden geliyor.
Piramitler sanıldığının aksine sadece Mısır’da inşa edilmemiştir. Piramitler dünyanın çeşitli noktalarında yapılmıştır, strüktürü ve inşa edilmesi zor olduğu için, gücü temsil ettiğini varsayabiliriz. Dünyadan çeşitli örnekler vermek gerekirse;
1- Mısır Piramitleri
2- Meksika Piramitleri
3- Bolivya Piramitleri
4- Günümüz Piramitleri
Mısır Piramitleri, Mısır’da yer alan piramit şeklindeki yapılardır. Mısır’da 100’den fazla piramit vardır. Piramitlerin çoğu Eski Krallık Dönemi'nden Orta Krallık Dönemi’ne kadar hüküm süren firavunların mezarları olarak inşa edilmiştir. Bilinen en eski piramit 3. Hanedan döneminde inşa edilen Zoser Piramididir. Bu piramit ve etrafını çevreleyen bloklar; mimar İmhotep tarafından tasarlanmıştır. Mısır Piramitleri dünyanın en eski şekilli taşlardan inşa edilmiş yapılarıdırlar. Yapımda çalışan işçiler piramitlerin sırrını bildikleri için yapım bittikten sonra öldürülmüşlerdir. Gize piramitleri tarih boyunca inşa edilen en büyük yapılar arasındadır. Dünyanın 7 Harikasından yalnızca Gize'de bulunan ve en büyük piramit olan Keops Piramidi ayakta kalabilmiştir.
Şimdi bu piramitlere biraz yakından bakalım.
Bilinen ilk Piramit “ZOSER PİRAMİDİ”
Zoser Piramidi (Ya da: Adım piramiti, Zoser'in Basamak Piramidi) MÖ 2630 yıllarında Mısır'da yapılan ilk piramittir. Mimarı İmhotep'tir. Bu piramit diğer piramitlere göre olan farkı merdivenli olmasıdır. Piramidin girişi en üst basamaktadır. Firavun Zoser'e ait olan piramidin duvarları kabartmalarla süslüdür. Diğer piramitlerde mezar içleri süslenmemiştir. Bu da diğer piramitleri Adım Piramidi'nden ayırır.
http://www.arthistory.upenn.edu//zoser/zoser.html -> link'ten Zoser Piramidinde sanal tur yapabilirsiniz.
Peki kim bu mimar Imhotep?
Antik Mısır'da mimar, yazar, hekim, mucit, mühendis, heykeltıraş, astronom ve firavun Zoser'in veziri olan efsanevi kişi.
Babası mimar Khanofer ve annesi Khereduankh'dir. Ronpetnofret adında bir eşi vardır. Dehasından ötürü sonraki Mısır nesilleri tarafından tanrısallaştırılmıştır.
İmhotep ilk yapılan basamak piramidinin mimarıdır. Bu piramidi yaparken Antik Mısır yazılarında kutsal olan Üçgenden (firavunu sonsuzluğa taşıması için) ve merdivenden (firavunu sonsuzluğa daha rahat ulaştırması için) yararlanmıştır
İmhotep Mısır'da iyi bir hekimdi. Tıbbın babası olarak kabul edilen Hipokrat'dan yüzyıllar önce modern tıbbı kullanmıştır.
İmhotep'in mezarı hala bulunamamıştır ama hastalarını tedavi ederken kullandığı oda bulunabilmiştir ve modern tıbbı kullandığı kanıtına bu yolla varılmıştır
Universal Pictures, çektiği Mumya filmlerindeki Mumya büyücüye onun adını vermiştir.
GİZE PİRAMİTLERİ veya MUHTEŞEM ÜÇLÜ
Gize piramitleri mısırın başkenti Kahire’de bulunan 3 piramit’ten oluşan Komplekstir.
Genel kanı, Gize piramitlerinin üçünün de 7 Harika kapsamına alındığıdır ama belirtilen piramit, 4. Hanedan'dan Mısır Firavunu Khufu'nun, bilimsel saptamalara göre anıt-mezar olarak MÖ 2560'da yaptırdığı, Büyük Piramit'tir. Geleneksel olarak piramit yapımı Eski Mısır'da bir "platform-mastaba" kültürünün ürünüdür ve kraliyet için yapılır. Daha sonraları, sayısız yığma Mastaba yapılmıştır. Mastaba ne diye soranlarınız olacaktır, Antik Mısır uygarlığında, toprak altına gömülen ölülerin anısına, mezarın hemen üstüne kurulan tepesi düz odacık.
Bilimsel verilere göre, Büyük Piramit 20 yılda yapılmıştır; Önce bir kent yapılmış, taş blokları taşınmış ve yığılmıştır. Yüzeyin düzleştirilmesi için uzun zaman çalışıldığı sanılıyor. Ama taş blokların nasıl yerleştirildiği henüz anlaşılmış değil, çeşitli kuramlar üretiliyor; Bir kurama göre yapılan spiral bir rampaya çıkarılan taş bloklar üst üste konuluyordu. Rampa çamur kaplanıyor, sulanıyor ve taş bloklar itilerek kaydırılabiliniyordu. Bir diğer kurama göre, taş bloklar dev manivelalarla kaldırılıyordu.
1- Keops Piramidi
Antik adı :Keops'un Ufku
İnşa :c. MÖ 2580-2560 (4. hanedanı)
Türü :Gerçek piramit
Malzeme :Kireçtaşı, granit
Yükseklik :146,7 metre (481 ft) ya da 280 Mısır Kraliyet cubit
138,8 metre (455 ft) (günümüzde)
Taban :230,34 metre (756 ft) ya da 440 Mısır Kraliyet cubit
Hacim :2.583.283 cubic metre (91.227.778 cu ft)
Bu piramidin Mısır firavunu Khufu adına bir anıtsal mezar olarak inşa edildiğine inanılır ve yapımının yaklaşık yirmi yıl sürdüğü sanılmaktadır. 20. yüzyıl başlarına dek, yani 3800 yıl boyunca hacmi ve kütlesi bakımından Dünya’daki en büyük yapay (insan yapımı) yapı olarak kabul edilmiş [1] ve yükseklik rekoru 4000 yıl boyunca kırılamamıştır. [not 1] Büyük Piramidin orijinal halinde dış kısmı taş levhalarla kaplıydı. Günümüzde bu kaplama tabakası mevcut değildir. Büyük Piramit ve yapımı ya da inşa tekniği hakkında günümüzde çok çeşitli varsayımlar bulunmaktadır. İnşa tekniği hakkındaki varsayımlardan birine göre yapılan spiral bir rampadan çıkarılan taş bloklar üst üste konuyordu. Rampa çamur kaplanıyor, sulanıyor ve taş bloklar itilerek kaydırılabiliyordu. Bir başka varsayıma göre taş bloklar dev manivelalarla kaldırılıyordu.
Büyük Piramidin içinde üç oda saptanabilmiştir. Bunlardan yapının en altındaki oda, muhtemelen bitirilmemiş haldeki, piramidin üzerine inşa edildiği temel kayasının oyulmasıyla oluşturulmuş odadır. Sonradan “kral odası” ve “kraliçe odası” adları yakıştırılan [2] odalar ise piramidal yapının üst kısmında yer alırlar. Büyük piramit aslında, iki tapınaktan, bu iki tapınağı birbirlerine bağlayan bir yoldan, piramit çevresindeki mastaba adı verilen çeşitli küçük mezarlardan ve piramitlerden oluşan bir yapılar kompleksinin bir parçasıdır. Mısır’ın Eski İmparatorluk döneminden kaldığı sanılan bu taş eser, doğa koşullarının yıpratıcı etkilerine binlerce yıl karşı koyabilmiş olup, gizemleri bir bir ortaya çıkarılmakla birlikte, henüz tam olarak anlaşılamamış dev bir eser olarak varlığını sürdürmektedir.
2- Kefren Piramidi
Piramidin boyu 143,5 metre, eğimi 53,2 derecedir. Firavun Kefren'in oğlu Mikerinos’un yaptırdığı sanılmaktadır. En önemli özelliği piramidin en üst bölümündeki koruyucu kaplamalarının bozulmadan günümüze kadar gelmesidir. En üstündeki taş 36 tondur ve bu taşın oraya nasıl konduğu hala çözülememiştir.
Keops'a göre daha ufak olmasına rağmen yüksek bir zemine oturtulduğundan daha büyük durur.Yerin en altında kral odası vardır.En üstte ise kraliçe odası vardır.
3- Mikerinos Piramidi
Mikerinos Piramidi, Gize Piramitlerinin en küçüğüdür. Piramit, Mikerinos öldükten sonra oğlu Shepseskaf tarafından bitirtilmiştir. Piramit 65,5 m yüksekliğindedir. Mikerinos'un, Kefren Piramidi ve Keops Piramidinden diğer bir farkı, defin odasının aşağı oda olmasıdır.
Şimdi Keops piramidini baz alarak bu yapıların nasıl inşaa edildiği hakkında bilgi vereceğim.
Öncelikle bu taşlar nerden geliyor, biliğimiz anlamda çölde bu boyutta büyük taşlar nereden çıkıyor. Evet bu taşlar çölden çıkmıyor bu taşlar ASWAN şehrinden getiriliyor, Aswan nil nehri kıyısında, Aswan bölgesinde kireçtaşı bol miktarda bulunmaktadır, ayrıca doğal ve dayanımı yüksek bir malzeme olduğu için bu malzeme kullanılmıştır. Genellikle dikdörtgen prizma halinde neredeyse düz yüzeyli kesitler olarak taşlar kesilmiştir. Fakat bunlar o kadar büyük kesitli taşlarki taşınması gerçekten çok zor. Peki taşları çıkarttık neredeyse 20-30 km uzaklıktaki Gize’ye bu taşlar nasıl taşınacak. İşçiler yardımı ile diyeceksiniz başka yöntemler bulamasalardı eminim öyle yapacaklardı, fakat ellerindeki bir dezavantajı, avantaja çevirdiler. Nil nehri her sene hazirandan Eylüle kadarki dönemlerde 8-14 metre arası yükseliyordu. Aswan’da kesilen taşlar Sandallara yüklenip, Nil’in yükselmesi bekleniyordu. Nil yükseldiğinde sular tüm sandalları Gize’ye kadar götürüp taşları oraya yüklemelerini sağlıyordu. Böylece inşaa için en önemli şey yani malzeme hazırlanmış oldu.
İnşası hakkındaki varsayımlar
Büyük Piramidin inşa teknikleri hakkında birbirlerine karşıtlık gösteren vaya birbirleriyle çelişen birçok alternatif varsayım ortaya atılmıştır. Örneğin Davidovits taş blokların uzaktaki bir taş ocağından taşınmamış olduklarını, yapım mahallinde üretilmiş, bir tür katılaştırılmış kireçtaşı blokları olduklarını ileri sürer ki, bu diğer Mısırbilimcilerce rağbet görmemiş bir iddiadır. Büyük çoğunluk ise bu taşların bir taş ocağından elde edilmiş, taşınmış ve yapıda kaldırma veya yuvarlama yoluyla kullanılmış olduklarını düşünür.
Eski Yunanlar piramidin inşasında kölelerin kullanıldığına inanırlardı, Mısırbilimciler ise inşaatta kölelerin de kullanılmış olduğunu kabul etmekle birlikte inşaatta onbinlerce vasıflı işçinin çalışmış olması gerektiğini düşünmektedirler. Bu işçilere ait olması gereken mezarlık arkeolog Zahi Hawass ve arkeolog Mark Lehner tarafından 1990’da keşfedilmiştir.
Verner’e göre inşa ekibi hiyerarşik bir şekilde organize edilmişti; 100.000 kişilik iki gruptan oluşuyordu ve her grup kendi içinde zaa ya da phyle adı verilen 20.000 kişilik gruplardan oluşuyordu ki, bu gruplar da işçilerin ustalık derecelerine göre daha küçük gruplara ayrılmış bulunuyordu.
Piramidin inşa konusundaki gizemlerinden biri inşanın nasıl planlanabilmiş olduğudur. John Romer’in düşüncesine göre, eski Mısırlılar bu yapıda da daha önceleri ve daha sonraları diğer yapılarda uygulamış oldukları yöntemi uygulamışlardı: Planı ya da ana planın parçalarını yapıma girişmeden önce ölçekler kullanarak zemine çiziyorlardı. John Romer kitabının bir bölümünü başlı başına bu konuya ayırmıştır; söz konusu bölümde böyle bir planın mevcudiyetinin fiziksel kanıtlarını ortaya koymaya çalışmıştır.
Taş blokların nasıl yerleştirildiği henüz anlaşılmış değildir. Bir varsayıma göre yapılan spiral bir rampadan çıkarılan taş bloklar üst üste konuyordu. Rampa çamur kaplanıyor sulanıyor ve taş bloklar itilerek kaydırılabiliyordu. Bir başka varsayıma göre taş bloklar dev manivelalarla kaldırılıyordu. Tarihçi Herodot'a göre, ağır granit blokları, piramidin üst bölümlerine çıkarmak için 925 metre boyunda, 19 metre genişlikte bir rampa yapılmıştır.
İç spiral rampa hipotezi
Gizemi uzun yıllardır araştırılan Mısır'ın dev piramitlerinin inşası konusunda 2006 yılında Fransız Mimar Jean Pierre Houdin, yeni bir hipotez ortaya atarak Mısır'daki Büyük Keops Piramidi'nin sırrını çözdüğünü açıkladı. Pierre, Giza Şehri yakınında bulunan piramidin yapımında kullanılan kayaların, piramidin içerisinde kurulan spiral rampa şeklindeki merdivenler yardımıyla yerleştirildiğini belirledi. Bilim insanları bundan önceki tezlerinde, taşların taşınmasında kullanılan merdiven veya iskelelerin dışarıdan inşa edildiğini öne sürmüşlerdi. Fransız Mimar Houdin ise inşası 4500 yıl önce tamamlanan Keops'un 42 metre yüksekliğe kadar olan kısmının dış merdiven kullanılarak 137 metreye kadar olan ikinci kısmının ise içeriden merdiven yardımıyla inşa edildiğini söyledi. 8 yıllık bir çalışma sonucu elde ettiği hipotezini 3 boyutlu sinevizyon gösterisiyle anlatan Mimar Jean Pierre Houdin'in sunumu, arkeoloji ve tarih dünyasında heyecanla karşılandı.
Hedefte kalıplara dökülmesi hipotezi
Piramitleri oluşturan taş bloklar bir yerden taşınarak değil, olduğu yerde kalıplara dökülen karışımın donarak taş haline gelmesiyle taş blokların oluşması hipotezisidir. Karışım kireçtaşı, su, sodyum karbonat, soda, kilden oluşmaktadır, bu karışım kalıba koyulup donarak taş blok haline gelir. Bu karışımı bulan Dr Davidovits, karışımı deneyerek 12 tonluk blok yapmıştır. Tonlarca ağırlıktaki kayaların, taş oldukları için hep kesilerek yapıldığı düşünülmüştür. Ancak bu hipoteze göre kayalar bir yerden kesilip getirilerek değil, olduğu yerde kalıpla oluşturulmuştur.
KAYNAKÇA
Bauval, Robert &, Hancock, Graham (1996). Keeper of Genesis. Mandarin books. ISBN 0-7493-2196-2.
Brier, Bob &, Hobbs, A. Hoyt (1999). Daily Life of the Ancient Egyptians. Greenwood Press. ISBN 978-0-313-30313-5.
Calter, Paul A. (2008). Squaring the Circle: Geometry in Art and Architecture. Key College Publishing. ISBN 1-930190-82-4.
Clayton, Peter A. (1994). Chronicle of the Pharaohs. Thames & Hudson.ISBN 0-500-05074-0.
Cole, JH. (1925). Determination of the Exact Size and Orientation of the Great Pyramid of Giza. Cairo: Government Press. SURVEY OF EGYPT Paper No. 39. Collins, Dana M. (2001). The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510234-5.
Cremin, Aedeen (2007). Archaeologica. Frances Lincoln. ISBN 978-0-7112-2822-1.
Dilke, O.A.W. (1992). Mathematics and Measurement. University of California Press. ISBN 0-520-06072-5.
Jackson, K. &, J. Stamp (2002). Pyramid : Beyond Imagination. Inside the Great Pyramid of Giza. BBC Worldwide Ltd. ISBN 978-0-563-48803-3.
Gahlin, Lucia (2003). Myths and Mythology of Ancient Egypt. Anness Publishing Ltd. ISBN 1-84215-831-7.
Lehner, Mark (1997). The Complete Pyramids. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-05084-8.
Levy, Janey (2005). The Great Pyramid of Giza: Measuring Length, Area, Volume, and Angles. Rosen Publishing Group. ISBN 1-4042-6059-5.
Lepre, J.P. (1990). The Egyptian Pyramids: A Comprehensive, Illustrated Reference. McFarland. ISBN 0-89950-461-2.
Lightbody, David I (2008). Egyptian Tomb Architecture: The Archaeological Facts of Pharaonic Circular Symbolism. British Archaeological Reports International Series S1852. ISBN 978-1-4073-0339-0.
Oakes, Lorana; Lucia Gahlin (2002). Ancient Egypt. Hermes House. ISBN 1-84309-429-0.
Petrie, Sir William Matthew Flinders (1883). The Pyramids and Temples of Gizeh. Field & Tuer. ISBN 0-7103-0709-8.
Romer, John (2007). The Great Pyramid: Ancient Egypt Revisited. Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 978-0-521-87166-2.
Scarre, Chris (1999). The Seventy Wonders of the Ancient World. Thames & Hudson, London. ISBN 978-0-500-05096-5.
Seidelmann, P.Kenneth (1992). Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac. University Science Books. ISBN 0-935702-68-7.
Shaw, Ian (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 0-19-815034-2.
Siliotti, Alberto (1997). Guide to the pyramids of Egypt; preface by Zahi Hawass.. Barnes & Noble Books. ISBN unknown. Smyth, Piazzi (1978). The Great Pyramid. Crown Publishers Inc.. ISBN 0-517-26403-X.
Tyldesley, Joyce (2007). Egypt:How a lost civilization was rediscovered. BBC Books. ISBN 978-0-563-52257-7.
Verner, Miroslav (2001). The Pyramids: The Mystery, Culture, and Science of Egypt's Great Monuments. Grove Press. ISBN 0-8021-1703-1.
Verner, Miroslav (2003). The Pyramids: Their Archaeology and History. Atlantic Books. ISBN 1-84354-171-8.